Phòng vệ chính đáng và vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng
Khi bị xâm hại, ai cũng có quyền tự bảo vệ mình. Nhưng không phải cứ chống trả là đều được pháp luật bảo vệ. Ranh giới giữa tự vệ chính đáng và vượt quá giới hạn phòng vệ đôi khi rất mong manh, nếu không hiểu rõ, người tự vệ có thể từ nạn nhân trở thành người vi phạm pháp luật.
Tự vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình hoặc của người khác mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm trái pháp luật; hành vi này không phải là tội phạm.
Phòng vệ chính đáng là gì?
Theo khoản 1 Điều 22 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) , phòng vệ chính đáng được quy định là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên.
Phòng vệ chính đáng là hành vi của người chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm trái pháp luật đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình hoặc của người khác, nhằm bảo vệ các quyền và lợi ích đó; hành vi này không bị coi là tội phạm theo pháp luật hình sự.
Nói cách khác, phòng vệ chính đáng là tự bảo vệ đúng giới hạn pháp luật cho phép.
Các dấu hiệu cơ bản của phòng vệ chính đáng:
- Có hành vi tấn công trái pháp luật đang xảy ra
- Mục đích là bảo vệ, không nhằm trả thù
- Mức độ chống trả là cần thiết, tương xứng với mức độ nguy hiểm của hành vi tấn công
Nếu hành vi chống trả vượt quá mức cần thiết, gây thiệt hại không đáng có, thì không còn là phòng vệ chính đáng mà có thể bị coi là vượt quá giới hạn phòng vệ.
Vượt quá phòng vệ chính đáng là trường hợp người phòng vệ chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không còn tương xứng với tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi xâm phạm, gây thiệt hại không đáng có cho người có hành vi tấn công.
Trong trường hợp này, người phòng vệ vẫn phải chịu trách nhiệm pháp lý, nhưng thường được xem xét giảm nhẹ do nguyên nhân xuất phát từ hành vi trái pháp luật của người bị hại.
Dấu hiệu của hành vi vượt quá phòng vệ chính đáng:
- Có hành vi phòng vệ, nhưng mức độ chống trả quá mạnh hoặc kéo dài
- Thiệt hại gây ra lớn hơn mức cần thiết để ngăn chặn hành vi xâm phạm
- Hành vi xâm phạm đã chấm dứt hoặc không còn nguy hiểm, nhưng vẫn tiếp tục chống trả
Lưu ý: Pháp luật cho phép tự vệ, nhưng chỉ trong giới hạn cần thiết. Khi vượt quá giới hạn đó, hành vi sẽ không còn được coi là phòng vệ chính đáng.
Theo Khoản 2 Điều 22 Bộ luật Hình sự quy định hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại.
Đồng thời, người có hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự
Tuy nhiên, điểm c khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự cũng quy định người phạm tội trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng sẽ được xem xét đó là tình tiết giảm nhẹ khi truy cứu TNHS.
Mức xử phạt khi phạm tội trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng
Trường hợp gây thương tích hoặc tổn hại sức khỏe người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng
Căn cứ Điều 136 Bộ luật Hình sự , người cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng bị xử lý theo quy định sau:
- Người nào cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60% do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng thì bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.
- Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:
+ Đối với 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% đến 60%;
+ Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61 % trở lên.
- Phạm tội dẫn đến chết người hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe của 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 03 năm.
Trường hợp giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng
Điều 126 Bộ luật Hình sự quy định về tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng, cụ thể:
- Người nào giết người trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc trong trường hợp vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
- Phạm tội đối với 02 người trở lên, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm.
Trên đây là toàn bộ tư vấn của chúng tôi, hy vọng rằng, những ý kiến tư vấn này, sẽ giúp làm sáng tỏ vấn đề mà Quý vị đang quan tâm. Để có thể làm rõ hơn và chi tiết từng vấn đề nêu trên cũng như các vấn đề pháp lý mà Quý vị đang cần tham khảo thêm ý kiến chuyên môn. Xin vui lòng liên hệ ngay cho chúng tôi theo địa chỉ email: luatsaosang@gmail.com hoặc qua Tổng đài tư vấn: 0936.65.3636 - 0972.17.27.57 để nhận được sự tư vấn, giải đáp và hỗ trợ từ Luật Sao Sáng. Trân trọng cảm ơn!
